Przełom w podatku VAT od usług pro bono
9 sierpnia 2013Problem podatku od nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz osób niezamożnych czy usług pro bono poddawany był żywym dyskusjom już od kilku lat. Z obawy przed sankcjami podatkowymi wiele kancelarii z powodu niejasnych interpretacji nie angażowało się w działalność pro bono. Te, które mimo wszystko udzielały bezpłatnych porad prawnych aby nie płacić VAT zaliczały usługi te jako działalność marketingową, związaną z promocją kancelarii. Zgodnie ze wyjaśnieniami Ministerstwa Finansów w przypadku gdy nieodpłatna pomoc prawna jest związana z działalnością gospodarczą udzielającego tej pomocy, to nie podlega ona opodatkowaniu VAT. Druga strona – osoba korzystająca z bezpłatnej porady prawnej uzyskiwała przychód z nieodpłatnego świadczenia, który podlegał opodatkowaniu, chyba że porada ma na celu promocję kancelarii, a jej wartość nie przekracza 200 zł. Innym pomysłem stosowanym przez kancelarie było pobieranie symbolicznych opłat w wysokości 1zł za godzinę.
Od dawna wysuwane propozycje zmian zarówno przez organizacje pozarządowe, na przykład Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych czy Helsińską Fundację Praw Człowieka, jak również przez przedstawicieli zawodów prawniczych znalazły swój finał w założeniach do projektu ustawy o ułatwieniu warunków wykonywania działalności gospodarczej przyjętych przez Radę Ministrów w dniu 23 kwietnia 2013 r.
Na gruncie obecnych regulacji Ministerstwo Finansów prezentuje stanowisko, że nieodpłatna pomoc prawna nie jest objęta zakresem ustawy o VAT, o ile jej świadczenie wpisuje się w cel działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika. Wobec tej interpretacji bezpłatne porady prawne udzielane w celu innym niż zdobycie nowych klientów (np. cele charytatywne) na mocy art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT podlegałaby opodatkowaniu. Co prawda Naczelny Sąd Administracyjny już 23 marca 2010 r. wydał przełomowy wyrok, stwierdzając, że bezpłatne świadczenie usług prawnych przez kancelarie ma oczywisty związek z prowadzoną działalnością. Z racji tego, że orzeczenie to nie ma charakteru prawotwórczego jego uzasadnienie miało zastosowanie tylko w konkretnej sprawie, którą rozpatrywał sąd.
20 czerwca 2013 r. podczas seminarium w Instytucie Spraw Publicznych Ministerstwo Gospodarki przedstawiło propozycję dotyczącą zwolnienia z podatku VAT usług bezpłatnej pomocy prawnej świadczonej na rzecz osób niezamożnych objętych pomocą społeczną oraz zwolnienia otrzymującego pomoc z podatku dochodowego z tego tytułu (PIT). Korzystający z porad mieliby składać pod groźbą odpowiedzialności karnej oświadczenia o korzystaniu z takiej pomocy, natomiast kancelarie świadczące takie usługi byłyby zwolnione z weryfikacji tych oświadczeń. W toku dyskusji wskazywano na zbyt wąski krąg osób, do których pomoc ta miałaby trafiać. Naczelna Rada Adwokacka proponowała poszerzenie grupy docelowej o wszystkie osoby uprawnione do korzystania z pomocy społecznej. Podkreślano również, że brak jest jakiejkolwiek wzmianki dotyczącej porad prawnych świadczonych pro bono przez kancelarie na rzecz sektora organizacji pozarządowych i działalność Centrum Pro Bono pozostaje wykluczona z regulowania.
Miejmy nadzieję, że nowe zmiany zaproponowane przez rząd dotyczące usług pro bono będą jasne i przejrzyste, a co najważniejsze będą skutkowały większym dostępem do porad prawnych dla osób niezamożnych. W obecnej sytuacji się pojawia się pytanie, czy organizacja konkursów Prawnik Pro Bono czy Kancelaria Pro Bono służy do promocji osób czy kancelarii udzielających porad z dobrego serca, lub jedynie celom marketingowym?